Co to jest ADHD?
Co to właściwie jest to ADHD? Skrót pochodzi z języka angielskiego, w którym rozwija się na Attention-Deficit Hyperactivity Disorder, czyli: zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Jest to zespół neurorozwojowych zaburzeń psychicznych związanych przede wszystkim z nieprawidłowościami funkcjonowania kory przedczołowej i ośrodka nagrody, który objawia się problemami z funkcjami wykonawczymi związanymi z utrzymywaniem uwagi oraz powstrzymywaniem impulsów. Z powodu nieprawidłowej gospodarki dopaminy, zajęcia, tematy i zadania, nawet te bardzo przyjemne, nie dostarczają wystarczającej ilości dopaminy—stąd właśnie te skoki uwagi i rozkojarzenie oraz szybkie nudzenie się. Nie z lenistwa i słabej woli, ale właśnie dlatego, że zmniejszona ilość dopaminy po prostu utrudnia utrzymanie zainteresowania.
Patrząc od strony diagnostycznej, ADHD dzielimy na trzy podtypy:
- O przeważających objawach związanych z zaburzeniami koncentracji i uwagi
- O przeważających objawach związanych z nadpobudliwością psychoruchową i impulsywnością
- O mieszanym obrazie klinicznym
Zaburzenia koncentracji i uwagi to na przykład przekładają się na: nieuważność i roztrzepanie, gubienie ważnych przedmiotów, nieumiejętność planowania dnia i obowiązków. Nadpobudliwość psychoruchowa może oznaczać fizyczne pobudzenie i potrzebę ciągłego ruchu, ale też tysiąc myśli na minutę i ciągłe przeskakiwanie z zadania na zadanie.
Czym są funkcje wykonawcze?
Funkcje wykonawcze to umiejętności, które pozwalają nam planować, organizować, ustalać priorytety, zarządzać czasem i podejmować decyzje. Odpowiadają również za samokontrolę i elastyczność w dostosowywaniu się do zmieniających się okoliczności. Dysfunkcja wykonawcza oznacza trudności z tymi procesami, co często prowadzi do chaosu w życiu codziennym, problemów w pracy czy szkole, oraz, zwyczajnie, frustracji.
Jak dysfunkcja wykonawcza wpływa na osoby z ADHD?
O ile samo pojęcie dysfunkcji wykonawczych obecnie najczęściej używane jest w odniesieniu właśnie do ADHD, doświadczają jej też osoby z innymi zaburzeniami, czy też, po prostu, dzieci czy osoby starsze jako naturalna cecha mózgu przechodzącego przez zmiany związane z wiekiem.
Osoby z ADHD mogą doświadczać dysfunkcji wykonawczej na różne sposoby, między innymi doświadczając trudności w obszarach:
- pamięci roboczej (pamięć gorzej działa w stresie…)
- elastycznością poznawczą (czyli umiejętnością rozwiązywania problemów i szybkiego podejmowania decyzji)
- samokontrolą
Oraz może się przejawiać problemami z:
- organizacją czasu
- utrzymaniem motywacji i zabieraniem się za zadania (często w formie prokrastynacji)
- inicjowaniem zadań i projektów
- podejmowaniem decyzji
Stan dysfunkcji może się pogłębiać na skutek lęku oraz poczucia przeciążenia i przestymulowania, na przykład kiedy zadanie lub zadania, wydają się tak skomplikowane i złożone z tak wielu kroków, że aż niemożliwe do wykonania.
Co robić?
Jednym z najważniejszych kroków przy radzeniu sobie z dysfunkcją wykonawczą—tak jak ze wszystkimi innymi trudnościami wynikającymi z niedoborem dopaminy i noradrenaliny (bo na tym, od biologicznej strony, polega ADHD)—to zrozumienie: z czym tak właściwie mam problem?
Gdybyśmy wyobraźili sobie, że możemy posadzić nasze ADHD na kanapie obok, zapytalibyśmy ich: o co Ci tak właściwie chodzi?
Jeśli chcesz przyjrzeć się temu, w jakich sytuacjach doświadczasz dysfunkcji egzekutywnej, zapraszam Cię do ćwiczenia.
Pomyśl, kiedy ostatnio było tak, że było przed Tobą do zrobienia zadanie—może pozornie nawet dość błahe—które w zasadzie niemal Cię sparaliżowało?
- Jak wyglądała taka sytuacja?
- Gdzie to zdarzenie miało miejsce?
- Jaka myśl albo informacja z ciała uświadomiła Ci, że dzieje się coś niepokojącego?
- Że przecież chcesz coś zrobić, a nie możesz?
- Co się działo potem?
- Jak udało Ci się wyjść z tego stanu?
- Co przyniosło Ci ulgę, chociaż odrobinę?
O moim doświadczeniu z dysfunkcją wykonawczą możesz przeczytać w moim KOMIKSIE.
Jeśli chcesz kontynuować to ćwiczenie, więcej o dysfunkcji wykonawczej i roli oporu, który utrudnia zaczynanie zadać, piszę w mailowym mini-kursie.
